Czy wiedzieliście, że długopis, jakiego dziś używamy, został stworzony przez Węgra, oraz że stało się to trochę przez przypadek? Czy wiecie, że ten sam człowiek jest pomysłodawcą automatycznej skrzyni biegów i jeszcze kilku innych, powszechnie używanych urządzeń?
1. Bíró László - człowiek renesansu
Urodził się 29. września 1899 roku przy ulicy Nagymező 24 w Budapeszcie jako Schweiger László József. Jego ojciec, urodzony w Hódmezővásárhely, Schweiger Mózes Mátyás był dentystą-protetykiem, oraz wynalazcą, a o matce wiemy jedynie tyle, że nazywała się Ullmann Janka i pochodziła z miasta Káposvár.
Jako pierwszy kierunek studiów wybrał medycynę, lecz nie ukończył kształcenia i nigdy nie zdobył dyplomu żadnej uczelni wyższej. Krąg jego zainteresowań był niezwykle szeroki - interesował się m.in. rzeźbiarstwem, malarstwem i dziennikarstwem. Był również krytykiem sztuki, grafologiem, hipnotyzerem i kierowcą wyścigowym, pracował także jako dziennikarz, agent ubezpieczeniowy, analityk giełdowy, administrator celny i handlarz samochodów. Największy sukces odniósł jako wynalazca - jego najsłynniejszym wynalazkiem jest długopis, lecz zawdzięczamy mu również m.in. termograf kliniczny - urządzenie do wczesnego diagnozowania chorób, które używane jest po dziś dzień, czy automatyczną skrzynię biegów.
W 1930 roku, pierwszy namalowany przez niego obraz trafił na wystawę, lecz Bíró po dwóch latach porzucił malarstwo na rzecz dziennikarstwa. Sekretarz Ministerstwa Kultury, Kertész K. Róbert poprosił go podczas jednej z wystaw o to, by zajął się sporządzeniem kronik dotyczących życia i twórczości słynnych Węgrów. Bíró został redaktorem gazety Hongrie–Magyarország–Hungary, a po pięciu latach podjął pracę w Előre.
W 1938 roku wyemigrował do Francji, a na początku lat 40-tych do Argentyny, gdzie mieszkał aż do śmierci. Zmarł w Buenos Aires w 1985 roku.
2. Długopis
W 1936 roku, kiedy wykonywał pracę redaktora, często obserwował maszyny drukujące. Były gigantyczne, a hałas jaki generowały podczas pracy, ogłuszał. Przyglądając się tysiącom elementów, nieustannie wykonujących swoje zadania, szczególną uwagę poświęcał obracającym się walcom i temu, jak zanurzają się w farbie, zostawiają ją na ołowianych wzorach liter, które odciskają się następnie na papierze. Zadaniem jakie sobie postawił, było zmniejszenie całej maszyny i zamknięcie jej w jak najmniejszej formie. Największym wyzwaniem wydawało mu się znalezienie mechanizmu, który zastąpi ogromny walec.
Rozwiązanie nadeszło samo. Pewnego razu Bíró przypadkowo trącił kałamarz z atramentem, którego zawartość wylała się na biurko, sięgając porozrzucanych po nim metalowych kulek łożyskowych. Uczucie, którego doświadczył, określił jednym słowem: Eureka! Po latach dowiedział się, że jego pomysł nie był wyjątkowy, gdyż już wcześniej kilku wynalazców opatentowało podobne rozwiązania, jednak ich wynalazki nie zostały dopracowane, co w praktyce stanowiło je bezużytecznymi.
W 1937 roku, wraz z bratem o imieniu György, pracowali nad udoskonaleniem długopisu. Przełom przyniosło poznanie Goya Andora, który podjął się opracowania systemu rurek wypełnionych specjalnym atramentem, oraz Kovácsa Sándora, dzięki któremu taki atrament mógł powstać. Po przeprowadzce do Argentyny, dzięki wsparciu finansowemu mógł znacznie udoskonalić swój wynalazek, a 10. czerwca 1943 roku otrzymał patent, po czym sprzedał prawa do produkcji Amerykanom za kwotę 2 milionów dolarów. Po latach stwierdził, że nigdy by nie pomyślał, iż długopis odniesie aż tak spektakularny sukces, i że cena za prawa okaże się w rzeczywistości zdecydowanie zbyt niska.
Ruszyła produkcja na masową skalę. Prawa do produkcji długopisu nabył między innymi Rząd Wielkiej Brytanii, by lotnicze Siły Zbrojne (Royal Air Force) dysponowały odpowiednim narzędziem do pisania, z którego nie wylewa się atrament i którego można używać w warunkach ciśnienia atmosferycznego występującego na dużych wysokościach. Założona w 1945 roku francuska firma BIC (Biró Crayon), która również nie poskąpiła środków na zakup praw, długopisy produkuje po dziś dzień, a od 1957 roku również renomowana firma Parker. Sprzedaż szła w najlepsze, a długopis podbijał świat, jednak poza firmami, które postępowały zgodnie z prawem, było też przedsiębiorstwo Goya Andora, które od 1947 roku produkowało długopisy pod marką Gopen - były to pierwsze długopisy z przyciskiem. Gdy dwa lata później zostało upaństwowione, Goy pozostał w firmie, a w 1960 roku wytoczył przeciwko Bíró oskarżenia dotyczące praw patentowych, domagając się uznania go za ich właściciela. W grę wchodziły duże pieniądze, więc jak to zwykle w takich przypadkach
bywa, proces sądowy trwał dosyć długo, bo aż 7 lat, lecz ostatecznym właścicielem praw pozostał Bíró.
Na Węgrzech o nim milczano, w żadnej z gazet na jego temat nie pojawiło się ani słowo. Uwagi nie poświęcono również Goyowi, ani procesowi, który się pomiędzy nimi toczył. Zmieniło się to w 1966 roku, kiedy to zastępca Redaktora Naczelnego gazety Népszabadság, Rényi Péter, postanowił odnaleźć wynalazcę i w tym celu udał się do Argentyny. Przeprowadził wywiad, z którego dowiedzieć możemy się mniej więcej tego, co znajdziemy we wszystkich innych publikacjach, lecz zupełnie inne jest podejście redaktora do osoby wynalazcy. Uznany został za wroga i przeciwnika ustroju komunistycznego, nazwany ofiarą kapitalizmu, oraz amerykańskiego przemysłu piśmienniczego. Zarzucono mu nawet to, że za swój wynalazek nie otrzymał żadnej nagrody ani nawet wyróżnienia. Przytoczył fakt, że na Węgrzech za wybitne osiągnięcia dostaje się Nagrodę Kossutha, nie wiedząc pewnie, że istniał ktoś taki jak Goy Andor, który długopisy produkował na masową skalę i uważał się za właściciela patentu, a żadnej nagrody nigdy nie dostał.
3. Inne wynalazki
Bíró był człowiekiem uzdolnionym bardzo wszechstronnie, a lista jego wynalazków liczy 21 pozycji, przy czym na 11 z nich zdobył patent.
- 1928 Długopis z możliwością ponownego napełniania
- 1930 Pralka parowa
- 1932 Automatyczna skrzynia biegów (patent sprzedany General Motors)
- 1936 Silnik linearny, przekaźnik elektromagnetyczny (podstawa działania superszybkich kolei)
- 1938 Długopis
- 1941 Urządzenie termiczne
- 1942 Środek odkażający w kulce
- 1943–1957 Termograf kliniczny
- 1943–1959 Zamek antywłamaniowy
- 1943–1962 Urządzenie drukujące etykiety na butelki
- 1943–1962 Karnisz
- 1944 Sposób wytwarzania żywic fenolowych
- 1944 Otwieracz do ampułek medycznych
- 1944–1948 Długopis (USA)
- 1945 Sposób zwiększania odporności prętów stalowych
- 1945–1954 Dezodorant w kulce
- 1956 Lustro drukarskie
- 1958 Urządzenie wytwarzające prąd elektryczny z siły fal morskich
- 1970 Białko (Argentína)
- 1978 Silnik jednosuwowy o wewnętrznym spalaniu
- 1978 Sposób frakcjonowania gazu w systemach molekularnych oraz izotopowych
4. Inne fakty
W języku angielskim słowo biro jest synonimem słowa pen. Jest to określenie bardziej potoczne, jednak na Wyspach Brytyjskich jest w powszechnym użyciu. W powieści Rok 1984, autor - G. Orwell - do określenia długopisu posługuje się jedynie słowem biro.
Automatyczną skrzynię biegów zaprezentował należącej do General Motors firmie Opel w Berlinie, przyjechawszy na spotkanie z przedstawicielami przedsiębiorstwa motocyklem, wyposażonym właśnie w skonstruowaną przez siebie automatyczną przekładnię. Obok Bíró siedział pasażer, a 1000 - kilometrowa trasa przebiegała przez liczne wzniesienia, mimo tego urządzenie spisało się bez zarzutu.
W Argentynie, dzień 29. września (urodziny Bíró) jest od 1986 roku Dniem Wynalazców (Dia del Inventor).
Źródła/References:
Csendes forradalom, Európa, Budapest, 1975
Bíró, Ladislao José: Una revolución silenciosa. Buenos Aires, 1969.
Bíró László József: Csendes forradalom. A golyóstoll regénye. Fordította Kóródy Tibor és Pálfi Lajos. (Rövidített kiadás.) Budapest, Európa Kiadó, 1975. ISBN 963-07-0174-x
Vámos Éva: Bíró László József. In: Magyarok a természettudomány és technika történetében. Budapest: OMIKK, 1986. 34–35. ISBN 963-593-024-0
Vámos Éva: Bíró László József. Budapest, Műszaki Könyvkiadó, 1997. ISBN 963-16-1312-7
Moldova György: A végtelen vonal. Legenda a golyóstollról. Budapest, ICO, 2001. ISBN 963-00-5711-5
https://issuu.com/actadekossuth/docs/2015febru__r
Bíró, Ladislao José: Una revolución silenciosa. Buenos Aires, 1969.
Bíró László József: Csendes forradalom. A golyóstoll regénye. Fordította Kóródy Tibor és Pálfi Lajos. (Rövidített kiadás.) Budapest, Európa Kiadó, 1975. ISBN 963-07-0174-x
Vámos Éva: Bíró László József. In: Magyarok a természettudomány és technika történetében. Budapest: OMIKK, 1986. 34–35. ISBN 963-593-024-0
Vámos Éva: Bíró László József. Budapest, Műszaki Könyvkiadó, 1997. ISBN 963-16-1312-7
Moldova György: A végtelen vonal. Legenda a golyóstollról. Budapest, ICO, 2001. ISBN 963-00-5711-5
https://issuu.com/actadekossuth/docs/2015febru__r
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz