Wekerletelep to dosyć nietypowe miejsce na mapie stolicy Węgier, które odwiedzić powinien każdy, kto ceni sobie ciszę i spokój, i nie straszne mu dłuższe spacery. Oficjalnie,
Wekerletelep jest znajdującą się w XIX dzielnicy "częścią miasta". W
rzeczywistości jest to przywodzące na myśl wiejskie krajobrazy, ogromne osiedle
mieszkalne.
 |
| Wekerletelep na mapie Budapesztu - południowo - wschodnia część miasta |
Dojazd do osiedla nie jest zbyt trudny. Wystarczy wysiąść na przedostatniej stacji trzeciej linii metra (o której pisałem już tutaj i tutaj), a konkretnie na stacji o nazwie Határ út. Jeżeli rozejrzymy się, na jednym z budynków ujrzymy tablicę witającą nas na Wekerle. Osiedle zaczyna się już w tym miejscu, lecz żeby dojść do samego centrum, potrzebujemy około 20 minut. Do samego środka zawiezie nas natomiast autobus linii 99, który trasę swą rozpoczyna w samym sercu Budapesztu, czyli przy Blaha Lujza tér.
 |
| Szkoła podstawowa (A Kispesti Pannónia Általános Iskola) na Wekerletelep (zdjęcie ze zbiorów własnych) |
Pomysł utworzenia osiedla
W kilku ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku liczba ludności Budapesztu zanotowała nagły skok - powiększyła się bowiem aż 2,5 - krotnie. Spowodowane było to pojawianiem się kolejnych fabryk i napływem ludności wiejskiej, która - chcąc rozpocząć życie w mieście - masowo migrowała do stolicy. Władze - chcąc umożliwić przybywającej do Budapesztu sile roboczej miejsce do osiedlenia się - wyznaczały tereny pod budowę kolejnych osiedli i wypuszczały na place budów sprzęt. Z tych lub podobnych powodów powstało m.in. Wekerletelep, lecz również - o czym pisałem już w jednym z wcześniejszych wpisów - Osiedle Hawana.
 |
| Jeden z budynków znajdujących się przy głównym placu (zdjęcie ze zbiorów własnych). W górnej części znajdują się mieszkania, natomiast poniżej - sklep i cukiernia. |
W związku z faktem, że nowymi mieszkańcami osiedla Wekerle mieli zostać Węgrzy przybywający do stolicy z prowincji, obawiano się, że przeprowadzka do wielkich, szarych bloków z prefabrykatów może okazać się dla nich zbyt dużym szokiem. Przyzwyczajeni do wiejskich krajobrazów i sielankowej atmosfery węgierskich wiosek chłopi, mogli mieć problem z przystosowaniem się do nowych realiów panujących w centrum betonowej dżungli. Z tych powodów w konkursie ogłoszonym przez władze zwycięstwo odniósł projekt zgłoszony przez Fleischla Róberta. W ostatecznej koncepcji założono powstanie trzech rodzajów budynków: domków jednorodzinnych (bliźniaków, bądź domków szeregowych), kamienic czynszowych ("pogrupowanych domów mieszkalnych") i kawalerek, przeznaczonych na potrzeby osób żyjących samemu.
Budowa
Budowa osiedla rozpoczęła się w 1908 roku, (kiedy premierem, a później przez pewien czas ministrem finansów, był Wekerle Sándor). Nazwa osiedla pochodzi właśnie od jego nazwiska. Do końca 1925 roku na wyznaczonym terenie wybudowano łącznie 1007 domów, zawierających w sumie 4412 mieszkań. Budynki o 2, 3 oraz 4 mieszkaniach składały się jedynie z jednego poziomu (były to budynki parterowe), a te z 6, 8, lub 12 mieszkaniami miały dwa poziomy. Taki podział nie był przypadkowy - starano się zachować stosowne proporcje i zadbać o dobre samopoczucie mieszkańców, ułatwiając im łatwiejsze nawiązywanie kontaktów i tworzenie społeczności. Większe budynki powstawały przy głównych ulicach, a mniejsze - przy tych węższych. Była to koncepcja odmienna od tej, jaką stosowano przy budowie osiedli, na które składały się jedynie stawiane z prefabrykatów, przytłaczające bloki. W przypadku osiedla Wekerle postarano się o to, aby całość przypominała bardziej osadę, niż nienaturalny, nieprzyjazny człowiekowi twór, spotykany często w miastach pod postacią osiedli.
 |
| Jednopoziomowy budynek mieszkalny (zdjęcie ze zbiorów własnych). Niektóre miejsca przypominają mi filmy z cyklu "Władca pierścieni". |
Postanowiono zadbać również o oświatę, kwestie bezpieczeństwa i usługi, dlatego w latach 1911 - 1914 wybudowano łącznie 4 szkoły i 2 przedszkola z 48 salami lekcyjnymi, 18 miejscami na potrzeby edukacji dla najmłodszych i 2 salami do ćwiczeń fizycznych. W 1912 roku powstał budynek biura policji, koszary dla policji konnej, a w 1913 - urząd pocztowy.
Wyjątkowy i niepowtarzalny styl
Nowo wybudowane osiedle było - nawet jak na dzisiejsze standardy - miejscem zapewniającym warunki mieszkalne na wysokim poziomie. Większość z osiedlających się miała możliwość użytkowania i gospodarowania własnego, przydomowego ogródka. Działki były - przynajmniej w porównaniu do tych z terenów wiejskich - stosunkowo niewielkie, lecz dla ludności o pochodzeniu wiejskim pełniły ważną rolę. Budowa osiedla uwzględniała, że to właśnie oni będą stanowić jedynych mieszkańców okolicy, lecz w późniejszych latach zaczęło się to zmieniać. Na osiedle zaczęły się sprowadzać osoby prowadzące małe fabryki, zakłady przemysłowe, a także urzędnicy i oficerowie policji. W późniejszym okresie zezwalano na osiedlanie się jedynie drobnych mieszczan.
 |
| Kós Károly tér 14. - Jeden z budynków mieszkalnych znajdujących się przy głównym placu (zdjęcie ze zbiorów własnych). Styl, jaki prezentuje sobą wejście, ściśle nawiązuje do tradycji ludowych i mocno podkreśla rangę ulicy, na którą wskazuje. |
W budowie osiedla najważniejszy aspekt stanowił oczekiwany wpływ nowego tworu na mających osiedlić się w nim mieszkańców. Osiedle miało być przyjazne dla natury i sprzyjać powstawaniu i zacieśnianiu więzi międzyludzkich. Stąd istotną kwestią było również wybudowanie stosownego centrum, które stanowić miał - według projektu Kósa Károlya - rynek. Centrum wydaje się tutaj słowem doskonale oddającym koncepcję planowania przestrzennego, gdyż to od niego - niczym promienie słońca - odchodzi 8 dróg dojazdowych. Centrum rynku jest park, na terenie którego obecnie znajduje się plac zabaw, a zamyka go - zaprojektowany w 1930 roku przez Heintza Bélę - kościół katolicki. Zarówno plac, jak i budynki numer 2 i 3 zaprojektował Kós Károly, lecz udział przy projektowaniu wielu wyjątkowych kamienic mieli również Schodits Lajos, Eberling Béla, Zrumeczky Dezső, Wälder Gyula (budynek nr 6), czy Györgyi Dénes (budynek nr 5), będącymi wówczas znanymi i uznanymi architektami. Będąc na rynku z pewnością warto przyjrzeć się zwłaszcza koncepcji Schoditsa i Eberlinga, która - stanowiąc budynek mieszkalny - zawiera w sobie również część usługową, w której obecnie funkcjonuje sklep spożywczy i cukiernia.
 |
| Na tym zdjęciu doskonale widać uporządkowaną strukturę osiedla |
Jeżeli chcesz zobaczyć więcej zdjęć, kliknij tutaj. Zdjęcia z osiedla Wekerle znajdują się prawie na samym końcu mojej instagramowej strony.
W trosce o kontakt z naturą
W trakcie budowy posadzono 50 000 drzew, natomiast główny plac (który w latach 70-tych nosił nazwę Petőfi tér) przyozdobiono kwiatami. Mieszkańcy zachęcani byli do upiększania swoich przydomowych ogródków, przy czym nie byli zdani jedynie na siebie - mogli liczyć na pomoc lokalnych samorządów, które pomagały im w sadzeniu roślin i ich podlewaniu. Ze względu na dobre warunki do wzrostu drzew owocowych (piaszczysta gleba) zasadzono 13 000 tego rodzaju drzew - po 4 na każde mieszkanie. Przy ogrodzeniach znalazło się natomiast miejsce dla krzewów porzeczek. W 1917 roku zbiory były tak obfite, że ilość owoców na każdego mieszkańca czterokrotnie przewyższała średnie roczne spożycie owoców na osobę.
W 1992 roku założono Wspólnotę Mieszkaniową (a Wekerlei Társaskör Egyesület), której siedziba znajduje się przy Kós Károly tér 10. Celem wspólnoty jest wspomaganie i ochrona naturalnych, historycznych i architektonicznych wartości, rozwój lokalnych społeczności, poprawa samopoczucia mieszkańców, krzewienie lokalnego patriotyzmu i wzbudzenie zainteresowania wydarzeniami o randze lokalnej, oraz współpraca dla poprawy czystości i porządku.
 | ||||||||
| Jeden z budynków znajdujących się przy głównym placu (zdjęcie ze zbiorów własnych). |
We wrześniu 2011 roku Wekerletelep uznane zostało za obszar o znaczeniu pomnika przyrody. Z tego powodu wszelkie plany ponownego gospodarowania wyżej wymienionym terenem należy dokładnie badać i - jeżeli to konieczne - kwestionować i poddawać zmianom. Wszelkie projekty muszą być natomiast realizowane w taki sposób, aby zawsze odnajdować rozwiązania przyjazne naturze i szanujące dziedzictwo tego wyjątkowego miejsca.
Wekerletelep to miejsce, w którym mieszkają obecnie ludzie z różnych grup zawodowych. Mieszkania nie są tutaj jednak tanie i nie ma się czemu dziwić - trudno znaleźć równie piękne i wyjątkowe mieście w stolicy Węgier. Wekerle nie jest również atrakcją turystyczną, więc nawet w szczycie sezonu urlopowego nie natkniemy się tam na spragnionych wrażeń turystów. Jeżeli macie akurat wolne popołudnie, chcecie pospacerować z rodziną, albo zabrać dziewczynę na randkę w jakieś ciche, romantyczne miejsce, Wekerletelep może być miejscem, którego szukacie. Nie nastawiałbym się na ogrom wrażeń i jeżeli miałbym spędzić w Budapeszcie jedynie 3 dni, to jako turysta zdecydowanie wybrałbym coś innego, lecz gdybym miał ochotę na kontemplację natury i chwilę spokoju, a przy okazji chciałbym popodziwiać nietypowy styl architektoniczny, pojechałbym na Wekerletelep.
 |
| Typowa przydomowa działka na Wekerletelep. |
Wekerletelep włączam oczywiście do Alternatywnej listy miejsc wartych zobaczenia w Budapeszcie. Zachęcam do odwiedzenia jej i do zapoznania się z wcześniejszym wpisem, w którym opisuję swoją wizytę na węgierskim cmentarzu.
Źródła/References:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz